در یک دهه اخیر، رمزارزها و بازار ترید دارایی‌های دیجیتال به یکی از مهم‌ترین جریان‌های مالی جهان تبدیل شده‌اند. نفوذ تکنولوژی بلاک‌چین، گسترش دسترسی به اینترنت، و تمایل افراد برای دستیابی به استقلال مالی، موجب شده تا میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از جمله در ایران، به‌صورت مستقیم وارد دنیای ترید شوند.
این افزایش مشارکت، مخصوصاً در بین جوانان و نسل دیجیتال، باعث شکل‌گیری یک طبقه جدید از تریدرها شده است؛ افرادی که شغل اصلی‌شان ترید است و منابع درآمدی دیگری ندارند. اما در حالی که برخی کشورها سعی دارند با توسعه چارچوب‌های قانونی، این پدیده را سامان‌دهی کنند، برخی دیگر به دلایل مختلف اقتصادی، سیاسی یا امنیتی با پلتفرم‌های ترید و رمزارزها مقابله می‌کنند.
در این تحلیل، نگاهی جامع داریم به:
دلایل افزایش ضریب نفوذ ترید در جهان و ایران
نگرانی‌ها و دلایل برخورد حاکمیت‌ها با این بازار نوظهور
آمار دقیقی از تعداد افرادی که فقط و فقط از ترید در حوزه کریپتو کسب درآمد می‌کنند و شغل اصلی‌شان تریدینگ است (یعنی «تریدر فول‌تایم») به شکل رسمی و جهانی منتشر نمی‌شود، چون این موضوع:
ماهیت غیرمتمرکز و ناشناس بودن دنیای کریپتو دارد.
در کشورهای مختلف وضعیت قانونی متفاوت دارد.
خیلی از تریدرها به‌صورت مستقل و غیررسمی فعالیت می‌کنند.
اما بر اساس داده‌های مختلف جهانی می‌توان تخمینی از این افراد به دست داد:
آمارهای تقریبی و معتبر جهانی
۱. تعداد کاربران فعال کریپتو (گزارشات سال ۲۰۲۴)
طبق داده‌های Triple-A:
تعداد کاربران کریپتو در سال ۲۰۲۴ حدود ۵۶۲ میلیون نفر است
از این تعداد، بیشترین کاربران در:
هند با حدود ۹۳ میلیون تریدر
آمریکا تقریبا ۴۸ میلیون تریدر
ویتنام، نیجریه، چین، برزیل، روسیه و ترکیه در رتبه‌های بعدی هستند.
۲. تخمین درصد تریدرهای فعال روزانه
بر اساس گزارش [Binance Research] و داده‌های Glassnode
تخمین زده می‌شود که فقط ۱۰ تا ۱۵درصد از کاربران کریپتو، به‌صورت فعال ترید می‌کنند.
از این میان، حدود ۱ تا ۲درصد از تریدرها، فول‌تایم تریدر هستند و منبع درآمد اصلی‌شان همین است.
در ایران چطور؟
آمار رسمی و دقیقی در این مورد وجود ندارد اما تخمینی از بازار ایران اینگونه است:
بین ۸ تا ۱۲ میلیون ایرانی با ارزهای دیجیتال آشنایی دارند یا قبلا تجربه‌ای داشته‌اند.
از این تعداد حدود ۱ تا ۲ میلیون نفر فعال هستند.
و کمتر از ۵۰ تا ۷۰ هزار نفر در ایران احتمالاً شغل اصلی‌شان ترید کریپتو است.
دلایل افزایش ضریب نفوذ ترید در جهان
۱. افزایش دسترسی و ساده‌سازی پلتفرم‌های ترید
با توسعه اپلیکیشن‌های موبایل و وب‌سایت‌های کاربرپسند مثل Binance، Bybit، eToro و Coinbase)، ورود به بازار ترید ساده‌تر از گذشته شده است.
منبع گزارشات CoinDesk – The raise of the retail trader
۲. افزایش تمایل به استقلال مالی و درآمد دلاری
بسیاری از افراد، خصوصاً در کشورهای با تورم بالا یا بحران‌های اقتصادی، به‌دنبال درآمد دلاری و استقلال مالی هستند و ترید یکی از ابزارهای جذاب در این مسیر است.
World Bank Report On Informal Financial Markets
۳. نوآوری در ابزارهای ترید (لوریج، فیوچرز، کپی تریدینگ)
پلتفرم‌ها امکانات حرفه‌ای را در اختیار کاربران عادی قرار داده‌اند. ابزارهایی مانند leverage یا copy trading باعث افزایش مشارکت شده‌اند.
Binance Research 2023 Annual Report
دلایل مقابله حاکمیت‌ها و بانک‌های مرکزی با ترید و پلتفرم‌های رمزارزی
۱. از دست رفتن کنترل پول و سیاست‌های پولی
بانک‌های مرکزی ابزارهایی مانند نرخ بهره، ذخیره اجباری و عرضه پول را برای کنترل اقتصاد دارند. رمزارزها به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و غیرقابل کنترل‌شان، می‌توانند این سیاست‌ها را بی‌اثر کنند.
🔹 مثلاً اگر مردم بخشی از دارایی خود را به بیت‌کوین یا تتر تبدیل کنند، بانک مرکزی دیگر نمی‌تواند بر جریان پول نظارت داشته باشد.
۲. ریسک فرار سرمایه و پول‌شویی
پلتفرم‌های رمزارزی می‌توانند ابزار مناسبی برای انتقال پول به خارج از کشور، دور زدن تحریم‌ها یا پول‌شویی و تأمین مالی فعالیت‌های غیرقانونی باشند. این موضوع برای کشورهای درگیر فساد یا تحریم، تهدید جدی است.
🔹 حتی در کشورهایی مثل آمریکا نیز قانون‌گذاران نگران استفاده گروه‌های تروریستی یا مجرمان از رمزارز هستند.
۳. تهدید برای بانک‌ها و نظام مالی سنتی
پلتفرم‌های دیفای (DeFi) و اکسچنج‌ها خدماتی مانند وام، ترید و حتی بیمه را بدون دخالت بانک‌ها ارائه می‌دهند. این یعنی بانک‌ها نقش سنتی خود را از دست می‌دهند و درآمدهای زیادی از دست می‌رود.
🔹 در برخی کشورها بانک‌ها به لابی‌گری برای ممنوعیت یا محدودسازی فعالیت رمزارزها می‌پردازند.
۴. نگرانی از حباب‌های مالی و بی‌ثباتی اقتصادی
بازار رمزارزها بسیار پرنوسان است. دولت‌ها نگرانند که ورود مردم عادی (خصوصاً طبقات پایین) به این بازار و ضررهای سنگین، باعث اعتراض‌های اجتماعی، نارضایتی عمومی و بی‌ثباتی سیاسی شود.
🔹 نمونه بارز: سقوط FTX در سال ۲۰۲۲ و ضرر میلیاردی کاربران.
۵. نبود چارچوب قانونی مشخص
در بسیاری از کشورها هنوز قانون خاصی برای رمزارزها نوشته نشده یا چارچوب نظارتی شفافی وجود ندارد. این موضوع باعث ابهام، ریسک بالا و فقدان مسئولیت‌پذیری پلتفرم‌ها می‌شود.
🔹 بانک‌های مرکزی معمولاً از فضای مبهم مالی می‌ترسند و تا تدوین قوانین، ترجیح می‌دهند فعالیت را محدود یا مسدود کنند.
Bloomberg – Crypto Crash And Political Fallout
FATF – Virtual Assets And AML Risks
IMF – The Crypto Ecosystem And Financial Stability Challenges
جمع‌بندی
رشد بی‌سابقه ترید و بازار رمزارزها، همزمان یک فرصت بزرگ برای مردم و یک چالش جدی برای حاکمیت‌هاست. از یک سو، مردم در جست‌وجوی راه‌های سریع‌تر، ساده‌تر و غیرمتمرکزتر برای حفظ ارزش پول و کسب درآمد وارد بازار ترید شده‌اند؛ از سوی دیگر، دولت‌ها نگران از دست رفتن کنترل پولی، فرار سرمایه، پول‌شویی و بی‌ثباتی نظام مالی هستند.
تجربه کشورهایی مانند امارات، سنگاپور و حتی ایالات متحده نشان می‌دهد که ممنوعیت مطلق پاسخگو نیست. در عوض، تدوین قوانین شفاف، پیاده‌سازی ابزارهای نظارتی، و آموزش عمومی، می‌تواند راهکاری پایدارتر برای همزیستی رمزارزها با ساختار سنتی اقتصادی باشد.
برای کشوری مانند ایران که با چالش‌هایی چون تورم، تحریم و محدودیت‌های مالی مواجه است، مواجهه واقع‌بینانه با بازار رمزارزها و ترید می‌تواند نه‌تنها از خطرات جلوگیری کند، بلکه فرصتی برای رشد نوآوری و جذب سرمایه فراهم آورد.
نویسنده: ابوالفضل گل‌دار – مدیر تیم فروشندگان آژانس تپسل و فاندر آژانس خلاقیت کانکشن