«برای رفع فیلترینگ اینترنت صبر کنید، اینترنت به زودی رفع فیلتر می‌شود، بسیاری از تصمیم‌گیران با رفع فیلترینگ مخالفند و …» این‌ها تنها بخشی از اظهارات جدید درباره رفع فیلتر اینترنت است. اما همه اظهارات حول یک محور است؛ اینکه برای رفع فیلتر اینترنت فعلا باید صبوری کرد.
به گزارش ایران ادز، جواب ما هم ساده است و هم روشن. بعد از سه سال ما همچنان صبوری می‌کنیم چون چاره دیگری نداریم. اما آیا سرمایه و نیروی انسانی هم صبوری می‌کند یا کوچ می‌کند و از اکوسیستم می‌رود؟ آمارها احتمالا بهتر از هر چیزی جوابگوی این سوال باشد. در ادامه چهار پرده از وضعیت عضویت در شبکه‌های اجتماعی گرفته تا فرار سرمایه مادی و انسانی را بررسی می‌کنیم.
پرده اول: فعالیت 31 میلیون نفری در اینستاگرام
رای 11 میلیونی در این کشور می‌تواند رئیس جمهور انتخاب کند اما استفاده 31 میلیون نفری از یک شبکه اجتماعی، حجت را بر سیاستگذار تمام نمی‌کند که به فیلترینگ سه ساله خود پایان دهد. آن هم شبکه‌ای که بستر اشتغال یک میلیون نفر است.
استفاده از فیلترشکن از پاییز ۱۴۰۱ تا به امروز سه برابر شده است و به طور میانگین هر کاربر ایرانی در طول روز، چهار ساعت از فیلترشکن استفاده می‌کند (نظرسنجی ایسپا در اسفند ۱۴۰۲).
بر اساس گزارش لایف وب در سال 1402، تعداد کاربران فعال اینستاگرام در ایران 31 میلیون نفر و تعداد کاربران فعال تلگرام 24 میلیون نفر بوده است. به عبارتی سیاستگذار با یک دکمه دسترسی یک سوم افراد این کشور به این شبکه اجتماعی را بسته است. شاید بد نباشد اگر سیاستگذار آمار کاربران اینستاگرام و تعداد شرکت‌کنندگان در انتخابات ریاست جمهوری را مبنا قرار دهد و به خواسته این گروه برای رفع فیلترینگ مشروعیت بدهد.
پرده دوم: گردش مالی 130 هزار میلیاردی
بر اساس گزارش دیتاک، در سال 1402 گردش مالی شبکه‌های اجتماعی در ایران 130 هزار میلیارد تومان بوده است. بر اساس آمارها تا این سال حداقل 3.7 میلیون کسب‌وکار فعال در اینستاگرام گزارش شده است که پس از فیلترینگ تعداد آنها از نصف هم کمتر شده است.
این گزارش دیتاک به خوبی ریزش مشاغل شبکه‌های اجتماعی را نشان داده است. بر اساس این گزارش در شهریور 1401، 630 هزار فروشگاه فعال در اینستاگرام فعال بوده است که 9 ماه پس از فیلترینگ اینترنت، تعداد این فروشگاه‌ها به یک سوم رسیده و تنها 220هزار فروشگاه فعال دراینستاگرام باقی مانده است. این کاهش احتمالا ریشه در ریزش مخاطبان این شبکه اجتماعی داشته است. چون بر اساس گزارش لایف وب، یک ماه پس از فیلترینگ اینستاگرام تعداد کاربران فعال اینستاگرام ۶۴ درصد کاهش پیدا کرده است. اگرچه 90 رصد این کاربران در سال گذشته دوباره به این شبکه اجتماعی برگشتند، اما ضرر و زیان اقتصادی این کسب‌وکارها را چه کسی می‌تواندجبران کند؟
پرده سوم: مهاجرت گروهی به هر مقصدی
در ایران یا آمارها محرمانه است و یا در دسترس نیست. مانند آمار تعداد افرادی که در سه سال گذشته و پس از فیلترینگ اینترنت از ایران مهاجرت کردند. مهاجرت‌های کنونی از مهاجرت فردی عبور کرده و حالا کارکنان شرکت‌ها یکجا و همگی با هم مهاجرت می‌کنند. در موارد بسیاری هم مقصد مهم نیست. بسیاری از مهاجران اعلام می‌کنند مهم‌ترین فاکتور کشور مقصد برای آنها این است که اینترنت داشته باشد؛ اینترنت آزاد و بدون فیلتر. زمانی که چنین معیاری مبنا قرار بگیرد، حتی کشوری مانند ترکیه با شرایط اقتصادی نامساعد می‌تواند مقصدی امن برای این افراد باشد. افرادی که سال‌ها تحصیل آنها در ایران هزینه گزافی برای کشور داشته و حالا به کشوری دیگر مهاجرت کرده‌اند. به عبارتی سیاستگذار با اصرار بر ادامه سیاست اشتباه خود در حوزه اینترنت، مدام بر هزینه و زیان‌های مالی این تصمیم اضافه می‌کند.
پرده چهارم: سرمایه فرار و عجول
تا پیش از این سرمایه‌گذاران بخش تولید در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کردند چون فضای اقتصاد امنیت نداشت و سرمایه فرار است. حالا این نگرانی از سرمایه‌گذاری به بخش‌های آی‌تی و استارتاپی هم رسیده است. شاید دولت وعده بدهد که با صبوری فیلترینگ برطرف می‌شود، اما سرمایه مکان امن می‌خواهد و ثبات و با وعده و وعید جذب نمی‌شود. بزرگترین مشکلی که اکنون بخش‌های استارتاپی و آی تی با آن مواجهند کمبود سرمایه است و با این شرایط اینترنت و زمزمه‌های اینترنت ملی و چینی‌سازی آن، نه تنها نمی‌توان به جذب سرمایه جدید امید داشت بلکه با قاطعیت می‌توان گفت که این سرمایه‌ها از ایران خارج می‌شود.
آمارها نشان می‌دهد در یک دهه گذشته روند خروج سرمایه از اقتصاد ایران شدت گرفته است و تراز سرمایه‌گذاری منفی است. سالانه میلیاردها دلار سرمایه از ایران خارج می‌شود. چون سرمایه صبوری نمی‌داند و راکد و ساکن نمی‌ماند. بلکه به آنجایی می‌رود که بتواند خود را تکثیر کند.
در چنین شرایطی دولت جدید علی‌رغم وعده‌های بسیار، مردم و کسب‌وکارها را به صبوری دعوت می‌کند. ما، فعالان این حوزه و آنهایی که اینجا مانده‌ایم، چاره‌ای جز صبوری نداریم. صبوری برای وصل شدن فیلترشکن، صبوری برای ارسال یک فایل، صبوری دریافت یک ایمیل ساده و صبوری برای رفع فیلترینگ. اما سرمایه مجبور نیست که صبور باشد. سرمایه سریعا راه خود و جای خود را پیدا می‌کند.
این زمانی که می‌گذرد تنها به نفع مافیای فروش فیلترشکن است که سالانه گردش مالی 600 هزار میلیارد تومانی دارد.
